Uniejowski Uniwersytet Trzeciego Wieku przystąpił do sieci przeciwdziałania dziadurzeniu w ramach kampanii społecznej „Twoje słowa. Moja godność”. W pełni zgadzamy się z treścią deklaracji, którą w imieniu Uniewesytety Trzeciego Wieku podpisała Pani Urszula Urbaniak.
„W przekonaniu, iż używany wobec osób starszych dyskryminujący język – dziadurzenie (gerontomowa) - przyczynia się do obniżenia ich samooceny, sprzyja rezygnacji ze społecznej aktywności i pozbawia osoby starsze podmiotowości; uznając godność jako jedno z podstawowych praw człowieka i przeciwstawiając się dyskryminacji w jakiejkolwiek formie; przystępujemy do kampanii TWOJE SŁOWA. MOJA GODNOŚĆ, której celem jest przeciwdziałanie używaniu dziadurzenia wobec osób starszych.
Deklarujemy wsparcie dla podejmowanych w naszej społeczności lokalnej wszelkich działań edukacyjnych, informacyjnych i aktywizujących, które służyć będą realizacji tego celu”.
Czym jest dziadurzenie (gerontomowa) i jakie są jego konsekwencje u osób starszych?
Młodsze pokolenia często traktują osoby starsze (na ogół już nieaktywne zawodowo) odmiennie niż swoich rówieśników. Powodem są rozpowszechnione w społeczeństwie stereotypy dotyczące starzenia się i osób starszych – przekonanie o niższej sprawności poznawczej osób starszych, ich życiowej nieporadności
i zależności od innych. Jednym z przejawów takiego traktowania jest dziadurzenie (gerontomowa) czyli protekcjonalny i dyskryminujący język używany przez młodsze pokolenia w kontaktach z osobami starszymi. Dziadurzenie przypomina mowę, jaką dorośli posługują się w kontaktach z małymi dziećmi. Badania naukowe oraz codzienne obserwacje wskazują, że dziadurzenie jest zjawiskiem powszechnym i spotyka osoby starsze zarówno w relacjach rodzinnych jak i instytucjonalnych (urzędy, szpitale, domy opieki itp.).
Charakterystyczne cechy dziadurzenia / protekcjonalnej mowy to m.in. stosowanie uproszczonego słownictwa, skracanie wypowiedzi, częste używanie formy „my” zamiast „ja” i „ty” (np. „pójdziemy”, „zrobimy” zamiast „pójdę/pójdziesz”, „zrobię/zrobisz”), poufały sposób traktowania osoby starszej (mówienie po imieniu bez uzyskania zgody rozmówcy – zamiast „pan/pani”), nadużywanie zdrobnień („zjemy obiadek”, „pójdziemy na spacerek”), przerywanie wypowiedzi osoby starszej i kończenie jej wypowiedzi za nią, częstsze niż w kontaktach „dorosły-dorosły” zadawanie pytań zamkniętych, sugerujących odpowiedź (np. „Nie jesteśmy chyba zmęczeni, prawda?”).
Dziadurzenie narusza jedno z podstawowych praw człowieka, jakim jest prawo do godności.
U ludzi starszych, którzy spotykają się na co dzień z dziadurzeniem można zaobserwować obniżoną samoocenę, podwyższony poziom stresu, poczucie mniejszej kontroli nad własnym życiem, gorsze funkcjonowanie poznawcze, a w konsekwencji wycofywanie się z aktywnego życia społecznego.
Dziadurzenie to polski odpowiednik angielskiego słowa elderspeak. Autorką jest Weronika Sztorc, która zwyciężyła w konkursie organizowanym przez Biuro RPO w 2020 roku. Komisja konkursowa nagrodziła również Kamila Dziwisza i Michała Nowaka za słowo „gerontomowa”.
- dziadurzenie - do stosowania w mowie potocznej
- gerontomowa - do stosowania w języku naukowym, publicystycznym
Projekt „Język wobec starości, szacunek w praktyce” realizuje Stowarzyszenie „Forum 4 Czerwca” z dotacji Programu Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy finansowanego przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię w ramach Funduszy EOG. W Uniejowie partnerem jest Uniejowski Uniwersytet Trzeciego Wieku w Uniejowie i Towarzystwo Przyjaciół Uniejowa.
Projekt ma charakter pilotażowy i jest pierwszym w Polsce podejmującym problem używania wobec osób starszych dyskryminującego języka dziadurzenia.
Celem projektu jest przeciwdziałanie używaniu wobec osób starszych dyskryminującego języka jakim jest dziadurzenie (gerontomowa).
Działania adresowane są do osób w wieku 60+ i osób pracujących z osobami starszymi w warunkach instytucjonalnych (DPS, DDP, POZ) i relacjach formalnych (urzędy i instytucje kulturalne).
Projekt realizowany od stycznia 2021 do października 2022, na terenie województwa łódzkiego w siedmiu gminach: Drzewicy, Inowłodzu, Łasku, Łowiczu, Opocznie, Uniejowie i Żarnowie.
Więcej informacji o dziadurzeniu i projekcie znajduje się na www.dziadurzenie.org i FB: Dziadurzenie
